Koud he!?
Schreef ik twee weken geleden nog dat het er op leek dat de winter ons dit jaar ging overslaan, nu is de winter met kracht aangebroken. Binnen enkele dagen is de temperatuur van een zachte 7 graden naar een Siberische -14 gedaald. In sommige delen van Nederland is de temperatuur zelfs de -20 gepasseerd. En passant wordt er al melding gemaakt van elfstedentocht wensen, en zijn in Friesland de eerste ijsmeesters al met peilstokken op het ijs gesignaleerd. Hoog tijd dus om even in de tuin te gaan kijken of alles nog wel goed gaat.
Sneeuw
Afgelopen week werden grote delen van Nederland verrast door sneeuw, op sommige plekken tot 10 cm. Dit in combinatie met aanhoudende vorst levert altijd weer mooie winterse plaatjes op. Helaas is het voor het vijver leven niet altijd even ideaal. De sneeuw blokkeert het zonlicht, waardoor waterplanten en algen ophouden met de fotosynthese. Echter, ze verbruiken wel zuurstof, net zoals alle dieren in het water. Als de kou te lang aanhoudt en de vijver is compleet dicht gevroren kan dit problemen opleveren. Sterker nog: Na lange strenge winters komen veel vijvereigenaren er achter dat een deel van het dierleven in hun vijver de winter niet heeft overleefd. Dus hoe mooi het ook is om een wit-besneeuwde vijver te hebben: Veeg de sneeuw weg, en giet eventueel wat water over de vijver om het ijs mooi helder te maken. Zo kunnen planten en algen doorgaan met zuurstof productie.
IJs openen
Naast problemen vanwege zuurstof tekort, kan een vijver ook in de problemen komen door een overschot aan afbraakgassen. Bij het rotten van bladeren en plantenresten komen gassen zoals methaan vrij. Normaal is dit geen probleem. Maar als het goed vriest, en de vijver is compleet dicht gevroren, kunnen deze gassen niet meer weg, waardoor sterfte onder vissen, reptielen en insekten voor kan komen. Hier is inmiddels de kou zo diep in de bodem doorgedrongen dat de pompput dicht is gevroren; De vijver ligt nu compleet dicht. Om te voorkomen dat gassen zich opbouwen kan je dan het ijs open maken.
Het ijs open maken doe je nooit door met een hamer oid op het ijs te slaan. In de kleine watervolumes levert dit schokgolven op, welke dodelijke schade aan de zwemblazen van vissen kunnen veroorzaken. De mooiste manier om het ijs open te maken is open smelten: Neem een pan met kokend water, en zet deze op het ijs, tot een gat gesmolten is in het ijs. Mocht dit niet meer lukken, bv omdat het ijs al te dik is geworden, kan boren met een boormachine overwogen worden. Hou er rekening mee dat geluid zeer goed in het water verspreid, en gebruik lichte boortjes. Uiteraard staat de boormachine hierbij niet op de klopstand!
Opvullen en gaten vergroten
Mocht de waterloop van de vijver bevriezen, dan bestaat het risico dat de vijver leeg gepompt wordt tot het punt van de pomp uitloop. Het water loopt immers niet via de waterloop terug, maar bv langs de waterloop de tuin is, danwel over het ijs aan de bovenkant. Zo kunnen tientallen of zelfs honderden liters water weg gepompt worden. Dit zal opgevuld moeten worden. Bij strenge vorst is het dan verleidelijk om warm water te gebruiken voor het opvullen. Doe dit niet! Al het water in de vijver is afgekoeld tot een paar graden boven nul. Door dit water aan te vullen met warm water stijgt de water temperatuur, wat kan leiden tot een warmteschok. Wat wel kan, is lauwwarm water over het ijs gieten. Dit zal snel de weg vinden naar het eerder gemaakte wak. Doordat het over koud ijs stroomt, wordt het water snel kouder, en zal een deel van het ijs smelten. Hierdoor gaat het opvullen van de vijver sneller. Indien toch gekozen wordt voor het opvullen met een tuinslang in een wak pak dan zo koud mogelijk water.
Wak open houden
Er zijn vele apparaatjes om de vijver deels open te houden zoals een bellen machiene, drijvende isolatie bakjes, al dan niet met verwarming etc. Echter, soms is zelfs dat niet meer voldoende. Of blijkt dat de vijver dicht ligt, en heb je met bovenstaande methode een nieuw wak gemaakt. Hoe zorg je er nu voor dat deze niet binnen de kortse keren weer dicht vriest? Een manier is door het wak eerst met een oude doek af te schermen van de buitenlucht. Een blok hout er op zorgt ervoor dat de wind geen grip heeft. De warmte van het water onder het ijs wordt door de doek tegen gehouden. Zo blijft het wak ook bij -15 zo warm dat er de volgende dag slechts enkele milimeters ijs gevormd zijn. IJs van deze dikte iseenvoudig met de hand te doorbreken (rustig op het ijs duwen). Zo komen de vissen ook de koudste winter door.
