Mooie Bonsai Stammen kweken

Een geweldige stam bij bonsai is een stam met karakter. Een stam die er oud en verweerd door de jaren uitziet. De stand staat met een ferme wortelkrans (nebari) in de grond, en loopt mooi gelijkmatig naar boven taps toe. Goede bonsai vertonen geen omgekeerde tapsheid, oftewel een stam die gedeeltelijk dikker wordt naar boven toe. Bij vele bonsai wordt het beeld van een oude boom, gezien van onderaf gesimuleert. Dat levert een richtlijn voor de tapsheid op: De hoogte van de boom kan 6 tot 12 maal de dikte van de stam op zijn dikste punt bedragen. In andere woorden: Een boom met een stam van 5 cm dik, kan 30 tot 60 cm hoog zijn. De kroon van de boom begint met een take op 1/3 van de maximale hoogte van de boom. Zijtakken zijn vervolgens niet dikker dan 1/3 van de dikte van de stam op de hoogte van het punt waar de tak ontspruit.

Samenvattend, een geweldige stam bevat:

• Een goede Nebari (Wortelkroon)
• Gelijkmatige verdunning van de stam naar boven toe
• Geen omgekeerde tapsheid
• 1:6 – 1:12 ratio in diameter van de stam tot de hoogte van de boom
• Nadrukkelijk zwaarder dan zijtakken

Waarom hebben bomen stammen?

De functie van de stam is tweevoudig.

Ten eerste ondersteunt de stam de rest van de boom, en vangt krachten op de kroon door weer en wind op. Een stam wordt sterker naarmate er meer krachten op uitgeoefend worden. Omdat de wortels de gelijke functie hebben, geldt ook hier: Om een mooie nebari te ontwikkelen, is het belangrijk om externe krachten op de boom te laten inwerken.

Ten tweede bevat de stam de transportorganen om vocht en voeding uit de wortels naar de bladeren te brengen, en omgekeerd, om de gevormde suikers naar de wortels te vervoeren. Om dit te doen zit er een laag met vaten in de bast welke de vloeistoffen vervoeren. In de winter verhouten de vaten en zodra de groei weer van start gaat wordt een nieuwe laag gemaakt met vaten: De stam wordt dikker. Dit dikker worden kan men in de gematigde streken zien aan de jaarringen in de bast. Elke tak is gekoppeld aan een set vaten, welke tussen die tak en de wortels lopen. De groei van een tak levert verdikking op in het deel van de stam onder de tak. Dit kan gebruikt worden om een mooie tapsheid te kweken. En des te meer blad er aan een boom zit, des te meer vaten er nodig zijn om alle voedingstoffen en suikers te vervoeren. Dus: Met meer blad is een dikkere stam nodig. Tevens is het zo dat meer blad meer wortels vereist. Immers: Al het water en de voedingsstoffen moeten opgenomen worden. In een gezonde volwassen boom zal er een balans zijn tussen de hoeveelheid wortels en de hoeveelheid blad-oppervlak.

Hoe geweldige bonsai stammen te kweken?

Het belangrijkste om te onthouden: Een stam zal alleen echt in dikte toenemen als de plant de mogelijkheid heeft om veel groei te krijgen. Bonsai worden in kleine potten geplaatst, om de groei zo veel mogelijk af te remmen. Eigenlijk proberen we hier te voorkomen dat de plant groter wordt. Dus in een bonsai schaal zal de stam niet snel in dikte toenemen. Dit is de hoofdreden waarom de meeste bonsai hun leven beginnen in een grote pot of de volle grond. Hier kan de boom voluit groeien en zat de stam snel in dikte toenemen. Vervolgens wordt de boom langzaam maar zeker in een steeds kleinere pot gezet, terwijl de kroon van de boom gekweekt wordt: Eerst een goede stam & Nebari, dan pas de kroon.

Knippen-en-groeien

Dat brengt ons bij de eerste methode om een stam te kweken. De boom wordt geplant (bv bovenop een begraven tegel, om de wortels zo veel mogelijk horizontaal van de stam te laten weggroeien, wat de nebari ten goede komt) in de volle grond, of in een grote pot. Dan laten we de boom enkele jaren doorgroeien. Als de stam rond 2/3 van de gewenste dikte bereikt heeft, wordt de boom afgezaagd. De boom kan nu wel 3 meter hoog zijn, en kan dan tot stammetjes van soms maar 10cm hoog worden afgezaagd. Dit stompje laten we vervolgens weer groeien.

Omdat de boom een overschot heeft aan wortelcapaciteit zal het voorjaar een explosieve groei opleveren in de afgezaagde boom. (Je kan ook besluiten de stam in de zomer af te zagen voor boomsoorten die dat aankunnen, zoals lokale esdoornsoorten. Dit zal een eerste groei al in de zomer opleveren, met relatief korte afstanden tussen de bladparen, wat opkweken van de kroon makkelijker kan maken). Zodra de boom begint uit te lopen komt een belangrijke keuze: Wat wordt het vervolg van de hoofdstam. Top alle andere stengels in de eerste weken regelmatig: Alle energie zal naar de nieuwe hoofdstam gaan, welke zich snel kan ontwikkelen. De andere takken mogen wel doorgroeien, omdat ze helpen bij creeren van tapsheid, en algemene dikte van de stam. Verwijder na een jaar of 2 omdat ze anders onnodig grote wonden opleveren. Herhaal het proces van afsnijden minimaal 3 keer om een mooie tapsheid te creeren.

Voordeel: Een stevige dikke stam met mooie tapsheid wordt in de kortst mogelijke tijd gekweekt.
Nadeel: De snedes leveren grote wonden op, welke jaren nodig hebben om dicht te groeien. Ze zullen nooit verdwijnen. Tevens is de nieuwe stam niet in lijn met de oude stam, waardoor knikjes ontstaan, wat vervelend is bij een ‘formal upright’ kweekwijze
Soorten: Dit gaat goed bij alle bomen die makkelijk knoppen maken op de stam. Effectief zijn dit vrijwel alle loofbomen. De meeste naaldbomen (Larix is de uitzondering) kunnen deze behandeling niet aan.

Jaarlijks snoeien

Bij deze methode laat je de plant het hele jaar zo hard groeien als mogelijk. In de winter wordt de plant gesnoeid en de hoofdstam wordt terug gehaald tot op enkele cm van de hoogte waar de stam dat jaar begonnen is. Dit wordt herhaald tot de stam de gewenste hoogte bereikt heeft. Zij-takken worden verwijderd zoals het uitkomt, maar takken mogen niet langer dan 2-3 jaar doorgroeien omdat anders de wonden ontstaan die slechts langzaam dicht groeien.

Voordeel: De wonden op de stam zijn een stuk kleiner dan de vorige methode, en zullen in 2 of 3 jaar overgroeien. Ze worden niet compleet onzichtbaar, maar wel vrijwel en met bast bedekt.

Nadeel: De stam groeit een stuk langzamer dan bij de vorige methode. De tapsheid is minder sterk dan bij de vorige methode. Tevens is de stam geknikt bij alle snoeipunten, wat ongeschikt is voor een formal upright stijl.
Soorten: Dit gaat goed bij alle bomen die makkelijk knoppen maken op de stam. Effectief zijn dit vrijwel alle loofbomen. De meeste naaldbomen (Larix is de uitzondering) kunnen deze behandeling niet aan.

Buig-en-groei

Hier wordt de jonge plant toegestaan om een snelle groei door te maken. Aan het einde van het groeiseizoen wordt de hoofdstam gebogen. Dit wordt zo gedaan dat de eerst zijtak aan de groei van dit jaar midden boven de stam komt te staan. De oude hoofdstam wordt gesnoeid zodat slechts het stuk over blijft om hem in een bocht gebogen te kunnen bedraden. De zijtak wordt vertikaal geplaatst dmv bedraden. Dit wordt volgend jaar de nieuwe hoofdstam. Herhaal dit tot de gewenste hoogte van de stam bereikt is.

Voordeel: Kleine wonden op de stam. Het is mogelijk om een vrijwel perfect rechte stam te creeeren
Nadeel: De stam groeit langzamer dan bij voorgaande methodes.
Soorten: Dit werkt voor alle soorten die makkelijk zijtakken maken.

Zijtak uit laten groeien

Deze methode lijkt op de Knippen en groeien methode. Echter, in plaats van de hoofdstam te laten groeien, laten we een stuk of 2 zijtakken extreem groot uitgroeien, terwijl de groei van de andere zijtakken word geremd (door te toppen). Hierdoor ontstaan twee of 3 zeer zware zijtakken die de stam zeer dik maken. Zodra de gewenste dikte bereikt is, wordt de zijtak verwijderden tot uro (Stamholte) verwerkt, of tot Yin (Dode bastloze tak) omgevormd. De wonden zullen nooit helemaal dichtgroeien.

Voordeel: Een zeer mooie tampsheid word verkregen en de wonden zijn op natuurlijke plekken aan de zijkant van de stam.
Nadeel: De grote wonden zullen niet dichtgroeien. Een mooie uro of ying hieruit creeeren kan lastig zijn voor beginners
Soorten: Dit is zeer geschikt voor soorten die niet makkelijk nieuwe groeipunten maken

Stammen samen laten groeien.

Hoewel dit geen manier is om een stam dik te laten worden, is het wel een manier om snel een boompje te kweken met een dikke stam, bv als veel bewortelde stekken beschikbaar zijn. We plaatsen een aantal bewortelde stekken danwel grote zaailingen. Deze worden in een cirkel gezet, bv door het om een stukje rond hout te binden. De stammen moeten elkaar goed raken. Het geheel kan met dun katoenen draad of nog beter, met rekbaar band bij elkaar gedrukt (Buigbaar band is beter, omdat het risico op ingroeien minder groot is. Het geheel planten en uit laten groeien. Bij het dikker worden van de stammen zullen ze samen groeien tot een stam.

Voordeel: Snel een dikke stam, met vrijwel geen hinderlijke wonden.
Nadeel: Dit is niet makkelijk, en de resulterende stam is hol. Dit kan tot problemen leiden in het latere leven (Insecten ed).
Soorten: Alle soorten die snel kunnen groeien en in staat zijn om samen te groeien met andere exemplaren van dezelfde soort.